نور حق

یکی از براهین مورد اتفاق برهان علت و معلول است; با این بیان‌که ما سوی اللّه همه معلول‌اند و معلول همیشه به مقدار سعه وجودی‌اش قادر است علتش را ببیند و بشناسد و بشناساند و درست به همین دلیل گفته‌اند: علم پیدا کردن به علت از طریق علم به معلول ناقص است; چون به همان اندازه که معلول قادر بوده علت را نشان دهد، علت معرفی شده است، نه بیش‌تر و نه به طور مطلق. لذاست که: «لا یُحیطُونَه بهِ علماً»; هیچ کس قادر نیست احاطه علمی بر خداوند پیدا کند (طه: ۱۱۰)، بلکه «لا یُحیطونَ بشَیء مِنْ عِلْمِه»; حتی قادر نیستند به ذرّه‌ای از علم خدا احاطه پیدا کنند (البقره: ۲۵۵); به دلیل این‌که به قول پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، «احْتَجِب عَنِ الْعُقول»; از فهم عقول بالاتر است و عقل‌ها از فهم او در حجاب‌اند; همان‌گونه که حضرت علی(علیه السلام)فرمودند: «لا یُدرکه بُعد الهِمَم»; افکار بلند ژرف‌اندیش کنه ذاتش را درک نمی‌کنند.