نور حق

خرداد ، خرداد، نام یکی از امشاسپندان، نام ششمین روز ماه و سومین ماه سال در گاه‌شماریهای زردشتی ایران و نام سومین ماه سال در گاه‌شماری هجری شمسی واژگان. واژه خرداد از صورت اوستایی haur vatat(و از دو جزء haurva به معنی تام و کامل و بی‌عیب و data به معنی قانون کاربردی دیرینه در متون ایران پیش از اسلام دارد. این واژه، به صورتهای صرفی گوناگون، در اوستا و متون ایرانی میانه )اعم از فارسی میانه، پهلوی و سغدی؛ خرداد در مقام یکی از امشاسپندان وظایف خاصی برعهده داشته است. خرداد، ششمین امشاسپند از میان هفت امشاسپند و همکارِ تیر و باد و فروردین، و فرشته‌موکل‌بر آبهاست خرداد عهده‌دار تربیت خلق‌وموکل بر درختان و گیاهان و رفع آلودگی از آبهاست.  خرداد سَروَرِ سالها و ماهها و روزهاست. در متن پهلوی دیگری، به‌نام سی‌روزه، نیز به سروری خرداد بر روزهای سال اشاره شده است یکی از یشتهای کوچک اوستا متعلق‌به خرداد امشاسپند است که در آن به ستایش خرداد اشاراتی شده است از میان موجودات اهریمنی (= دیوان)، دیو «تَریز» متضاد خرداد است در تعدادی از متون پهلوی نام خرداد به صورت جفت در کنار دیگر امشاسپند، امرداد، باعث شده است تا درباره یکی بودن این دو جفت یا تحت تأثیر قرار گرفتن آنها از یکدیگر بحثهایی مطرح شود؛ اما به نظر می‌رسد یافتن منشأ مشترک دیگری برای این دو مفهوم، جز شباهت واژگانی، دشوار است (برای شباهتهای هاروت و ماروت با جفت خرداد و مرداد «هاروت و ماروت خرداد یکی از روزهای ماه در گاه‌شماریهای رایج در ایران در دوران اشکانی و ساسانی بوده است. هم به ششمین روز هر ماه و هم به سومین ماه هر سال خرداد اطلاق می‌شده است از نام خرداد به عنوان سومین ماه سال، علاوه بر گاه‌شماریهای رایج در ایرانِ دوره اشکانی و ساسانی، در منطقه کاپادوکیانیز استفاده می‌شده است باعث شده است تا در این‌گونه گاه‌شماریها موقعیت ماههای سال نسبت به یکدیگر، در طول زمان تغییر کند. بر این اساس، ماه خرداد در گاه‌شماری وهیژکی که در قرن چهارم پیش از میلاد مقارن همین ماه در گاه‌شماری عرفی بود، در قرن پنجم میلادی مقارن ماه بهمن در گاه‌شماری عرفی (بدون کبیسه) شد در ایران پیش از اسلام، در روز ششمِ خردادماه جشنی می‌گرفتند که خردادگان نامیده می‌شد.