نور حق

در این وادی است که نورِحق تجلی می‌کند و انسانیتِ انسان را به انسان می‌نمایاند و آن چه را که او باید در پی‌اش باشد و جست‌وجوگرانه، از زوایا، اثرگذاری، سعادت‌آفرینی و فرد و جامعه‌سازی آن آگاهی به دست آورد، با زبان فطرت و وحی بر او آشکار می‌سازد و به او درک و قوه تمیز می‌دهد که چسان مرز حیوانیت و انسانیت را باز شناسد و از حیوانیت دور و دورتر و به انسانیت نزدیک و نزدیک‌تر شود و روح و روان خود را به زیباییهای آن بیاراید و در زیر بارش ارزشهای انسانی - الهی، روزگار بگذراند.

همه موجودات عالم به حکم ﴿و قضی ربّک اَلاّ تعبدوا اِلاّ ایّاه﴾ به عبودیت و یگانگی خداوند اقرار دارند و همه او را عبادت و ستایش می کنند و روز و شب پیوسته طالب و جویای او هستند.

«الفوت انقطاع عن الحق و الموت انقطاع عن الخلق»  ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ‌ هر چه غیر حق است فانی است و قهرا عبد نباید بدان دل بندد و خود و اوصاف او هم فانی است و بدان دل نباید بست و آنچه باقی است ذات حق است و برای نیل بمطلوب حقیقی و وصول بحق باید ترک دنیا و اوصاف و ذات خود کرده و همه را هیچ انگارد و خود را فراموش کرده و محو ذات الهی گردد و فانی در ذات شده تا وصول حقیقی حاصل شود و باید ترک سر کند که بمحبوب واصل شود.

اهل هیئت و نجوم را فلکی گویند.

فلک ثوابت مانند یک هندوانه بزرگ فرض می‌شود که داخل آن یک هندوانه کوچک که زمین ماست فرض می‌شود به نحوی که مرکز کره کوچک، مرکز همان کره بزرگ باشد. سپس کره دیگری که محاط کره بزرگ و بر کره کوچک محیط است فرض می‌شود که آن فلک ستاره است و او نیز به تبع کره بزرگ حرکت می‌کند و چون ستاره گاهی از ما دور و گاهی به ما نزدیک می‌شود؛ لذا فلک ستاره هم فلک دیگری دارد که مرکز آن خارج از مرکز زمین ماست و هنگامی که ستاره در طرف بالای آن قرار می‌گیرد از ما دور است و وقتی در طرف نزدیک به محیط آن واقع می‌شود به ما نزدیک است.

حرکت تدویر به طرف بالاست و با حرکت منطقه مصادف می‌شود ستاره با دو حرکت موافق به طرف بالا حرکت می‌کند؛ لذا به نظر ما چنین می‌آید که ستاره تند به طرف بالا می‌رود و وقتی آنجا توقف می‌کند واقعاً توقف نکرده، بلکه حرکتش بطی‌ء می‌شود بعد هم که دیده می‌شود که ستاره تند به طرف ما می‌آید در آن موقع تدویر چرخیده و حرکت ستاره در نقطه‌ای که در آن است با حرکت منطقه موافق شده است و لذا به نظر ما چنین می‌رسد که ستاره تند می‌آید و پس از آنکه ستاره به انتهای نزدیکی به ما رسید چون تدویر بر خلاف حرکت منطقه حرکت می‌کند و دو حرکت متخالف می‌شود ستاره به نظر ما واقف می‌آید.

فلک، به فلکی که مرکز آن مرکز عالم است و فلکی که مرکز آن مرکز عالم نیست- که به اوّلی موافق مرکز و به دومی خارج مرکز گفته می‌شود- تقسیم می‌گردد و همچنین فلک به محیط بر ارض و غیر محیط بر آن مانند تدویر منقسم می‌شود.

 قدما که قائل به فلک بودند معتقد بودند که مثلًا ماه در یک فلک و عطارد در فلک دیگری است تا میرسد به فلک هشتم که همه ستارگان ثوابت  بودند و بعد هم فلک نهم، فلک اطلس. آنها اولًا خود افلاک را جسم میدانستند و ثانیاً اشکال فلک را از لوازم افلاک میدانستند. به عقیده آنان شکل در آب، هوا یا انسان لازمه این اجسام نیست، یعنی امکان تغییر در آن هست ولی شکل در فلک غیر قابل تغییر و عوض شدن است. در مادون فلک یعنی در عالم عناصر، کون و فساد را جایز میدانستند ولی میگفتند محال است که شکل فلک تغییر کند؛ همان شکلی که دارد محفوظ است. مثلًا در اثر فرسودگی یا وارد شدن ضربهای، محال است خرابی یا شکافی در فلک پیدا شود.

در مورد فلک اولا معتقد بودند که افلاک جسم هستند و ثانیا شکل هر فلکی را از لوازم همان فلک می‌دانستند . در اجسام مادون‌ فلک مثل آب و هوا و انسان ، شکل هر کدام را لازمه وجودی آن نمی دانستند و لیکن در مورد فلک معتقد بودند که شکل در فلک غیر قابل تغییر و عوض‌ شدن است و محال است که شکل فلک دچار تغییر و کون و فساد شود .

افلاک نه گانه به ترتیب زیر است:

۱- فلک ماه ۲- فلک عطارد ۳- فلک زهره ۴- فلک خورشید ۵- فلک مریخ ۶- فلک مشتری ۷- فلک زحل ۸- فلک ثوابت ۹- فلک الافلاک (اطلس)