آن سيل مهر بر نهاد آب و خاك گمارند تا نه از آب نشان ماند نه از خاك خبر، نه از بشريت نام ماند نه از انسانيت اثر هر شغل كه خاست از آب و گل خاست، هر شور كه آمد از بشريت و انسانيت آمد. هر دو بگذار تا بنيستي رسي و از نيستي بر گذر تا بروح و ريحان رسي.
صدف انسانيّت را چه بيني؟ آن در بين كه در درون صدف است آري چنين است و لكن ميدان كه نه در هر صدفي درو گوهر بود، چنانك نه در هر شاخي ميوه و ثمر بود، نه در هر چاهي يوسف دلبر بود، نه بر هر كوهي موسي انور بود، نه در هر غاري احمد پيغامبر بود، نه در هر دلي ياد دوست مهربان بود، نه در هر جاني مهر جانان بود، دلي كه درو ياد اللَّه بود در كنف رعايت و در خدد حمايت معصوم بود، جاني كه درو مهر جانان بود در بحر عيان غرقه نور بود.
ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتابٍ.
آلاء بر بنده واجب است كه اقرار دهد و ايمان آرد كه هر چه بوي رسد نعمت يا مصيبة، آساني يا دشواري، سعادت يا شقاوت، همه بتقدير و تدبير خداوند است، بارادت و مشيت او بدانش و خواست او.
بحقّ تو، بحق مهر تو، بصحبت تو
كه ديده بر كنم ار ديده در رضاي تو نيست
ترا خوش است كه هر كس ترا بجاي منست
مرا بتر كه مرا هيچ كس بجاي تو نيست
سعادت تاج و هاج است تا بر سر كه نهند، طراز اعزاز است تا بر آستين كه كشند. كمر عزاست تا بر ميان كه بندند، قباء بقاست تا در تن كه پوشند.
وَ يُؤْثِرُونَ عَلي أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ قومي كه از بيشه حسد هرگز خاري بدامن ايشان نياويخت، از بيابان نفس هرگز غباري بر گوشه رداء اسلام ايشان ننشست. از هاويه هوي هرگز دودي بديده ايشان نرسيد.
آورده‌اند در بعضي كتب كه فردا چون خلائق بصحراء قيامت بيرون آيند، جنات عدن، بصفات جمال خويش، عاشقان و طالبان را استقبال كند كه «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ.» ازين سوخته‌اي بيني كوفته‌اي دل شكسته‌اي روز فرو شده اي با دلي پر درد و جاني پر حسرت در صعيد قيامت ايستاده سر در پيش افكنده ديده‌ها پر آب كرده، ناگاه بويي از كوي وصال لم يزل و لا يزال بمشام او رسد يك نعره بزند كه فزع آن در قيامت افتد، فرياد بركشد.
آن يكي نزديك بكفر و اين يكي نزديك بحق. اما آن فقر كه بكفر نزديكست فقر دلست كه علم و حكمت و اخلاص و صبر و رضا و تسليم و توكل از دل ببرد.
افسوس كه ما عاقبت انديش نه‌ايم
داريم لباس فقر و درويش نه‌ايم
اين كبر و مني جمله از آنست كه ما
قانع به نصيب و قسمت خويش نه‌ايم